ارزیابی آلودگی منابع آب زیرزمینی در دشت طبسین (جنوب شرق نهبندان) و بررسی زمین پزشکی منطقه

پژوهش حاضر جهت ارزیابی آلودگی منابع آب موجود در بخش جنوب شرقی دشت طبسین و بررسی زمین پزشکی منطقه صورت پذیرفته است. به این منظور 4 نمونه سنگی و 16 نمونه رسوب به روش icp-ms آنالیز شدند. به علاوه 18 نمونه آب شامل 11 نمونه مربوط به چاهها، 3 نمونه مربوط به قنوات، 3 نمونه مربوط به رودخانه و 1 نمونه مربوط به چشمه، به منظور تعیین غلظت آنیونها و کاتیونها و نیز تعیین عناصر فرعی به روش icp-ms آنالیز گردیدند. از بین عناصر و فلزات سنگین آنالیز شده در نمونههای سنگ، رسوب و آب، عناصر si، sr ،br ،b ،f ، zn، v،sr ،s ، p، ni، mg، fe، cu، cr، as و al بر حسب اهمیت زیستمحیطی و غلظت آنها در منطقه، انتخاب شدند. مطالعات زمینشناسی نشان میدهد که سنگهای منطقه بیشتر از جنس سنگهای آذرین اولترامافیک و روانههای بازالتی-آندزیتی و سنگهای رسوبی مانند سنگ آهک، مارن، شیل و توالیهای تبخیری هستند. نتایج تحقیقات ژئوشیمیایی نشان میدهد که غلظت برخی از عناصر مانند آرسنیک، مس، آهن و وانادیم در نمونه رسوب سرچشمه گرفته از روانههای بازالتی-آندزیتی بیشتر از سایر نمونههای رسوب است. همچنین در نمونه های رسوب مشتق شده از سنگهای اولترامافیک، غلظت کروم، نیکل و منیزیم بسیار بیشتر از سایر نمونههای رسوب است، در حالی که بسیاری از عناصر در این نمونه های رسوب تهیشدگی نشان میدهند. به لحاظ مقادیر درجه آلودگی اصلاح شده، نمونه های رسوب حاصل از سنگهای اولترامافیک، بالاترین درجه آلودگی را به خود اختصاص داده اند. مقادیر به دست آمده از فاکتور غنیشدگی، شاخص زمینانباشتگی و فاکتور آلودگی نشاندهنده آلودگی نسبتاً بالای کروم و نیکل در نمونه رسوب سرچشمه گرفته از تودههای اولترامافیک است. همچنین با استفاده از نتایج به دست آمده از ماتریس همبستگی، آنالیز خوشهای و تحلیل مولفه اصلی، میتوان عناصر مذکور را به سه گروه تقسیمبندی کرد: 1- cr، ni و mg 2- sr، p و f و 3- v، fe، al و zn.. نتایج آزمایشات انجام شده بر روی منابع آب مشخص میکند که غلظت سولفات، کلر، سدیم، منیزیم، سختی کل، کل جامدات محلول، هدایت الکتریکی، برم و استرانسیم در نمونههای آب موجود در اطراف محیط دریاچهای قدیمه، واقع در قسمتهای شرقی حوضه، بالاتراز سایر منابع آب است. همچنین غلظت کروم در منابع آب موجود در نزدیکی نوار افیولیتی واقع در بخشهای غربی حوضه بالاتر از سایر منابع آب است. پراکندگی غلظت عناصر و فلزات سنگین در منابع آب منطقه همچنین نشان میدهد که غلظت عناصری همچون مس، وانادیم، سیلیسیم و فلوئور در قنات واقع در بالادست حوضه، که در تماس مستقیم با رسوبات مشتق شده از روانههای بازالتی-آندزیتی هستند، از سایر نمونههای آب بالاتر میباشد. مقایسه غلظت عناصر در منابع آب با مقادیر استاندارد مجاز اداره استاندارد ایران (1053)، نشان داد که مقدار فلوئور در کلیه منابع آب منطقه و از جمله در منبع آب شرب منطقه (q1) بالاتر از حد مجاز است. مطالعات آماری صورت پذیرفته بر روی ساکنین منطقه در بازه سنی 16-7 سال، نشاندهنده بالا بودن شیوع فلورورسیس دندانی در ساکنین منطقه است به طوری که درجه فلوروسیس دندانی در حدود 65% از افراد با سن 16-13 سال 3 و بالاتر از 3 است. مطالعات نشان دادند که شدت فلوروسیس دندانی با افزایش سن افزایش می یابد، ضمن آنکه در بین جنس ذکور نیز بیشتر شایع می باشد.